Zagadnienie odpowiedzialności karnej oraz kwestie związane z samym ujęciem granic wiekowych „nieletniości” od lat są źródłem dyskusji w doktrynie prawa karnego oraz przedmiotem orzecznictwa Sądu Najwyższego. W literaturze przedmiotu trafnie podnosi się również zastrzeżenia związane z praktycznym stosowaniem rozwiązań prawnych w zakresie odpowiedzialności nieletnich. Jednym z nich jest ujęcie nieletniości w kontekście czynu ciągłego oraz ciągu przestępstw. Rozważenie tego zagadnienia wymaga przeanalizowania istoty czynu ciągłego i ciągu przestępstw oraz określenia konsekwencji prawnych, jakie niesie ze sobą popełnienie takiego czynu przez osobę nieletnią. Celem niniejszego artykułu jest syntetyczne omówienie konstrukcji prawnej czynu ciągłego i ciągu przestępstw oraz próba określenia wzajemnej relacji pomiędzy czasem popełnienia przestępstwa objętego znamieniem ciągłości a nieletniością.

Nieletniość – elementum

Komentarz prawny do omawianego zagadnienia wypada zacząć od wskazania na obowiązujące regulacje prawnokarne, które przewidują, że przesłanką podmiotowej zdolności do ponoszenia pełnej odpowiedzialności karnej jest ukończenie przez sprawcę 17 lat w chwili czynu. Należy zaznaczyć, że granica nieletniości na poziomie 17 lat jest jednolita dla Kodeksu karnego. Kodeksu karnego skarbowego i Kodeksu wykroczeń. Nadto przepis art. 1 § 2 pkt 1 ustawy z 26.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich’ podaje, że nieletnia jest osoba, która dopuściła się popełnienia czynu karalnego po ukończeniu lat 13, ale przed ukończeniem 17 lat.

adwokat
adwokat

W rezultacie stosowne przepisy jasno mówią, że dopiero osiągnięcie wskazanej cezury wiekowej uzasadnia przyjęcie, iż dana osoba jest dorosła i w pełni dojrzała w świetle przepisów prawa karnego, a tym samym zdolna do ponoszenia odpowiedzialności karnej i karnoskarbowej.

W konsekwencji należy stwierdzić, że w obowiązującym stanie prawnym nie ma możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności karnej osoby, która w chwili popełnienia czynu zabronionego miała mniej niż 17 lat. Jedyne dopuszczalne odstępstwo od wskazanej zasady jest przewidziane w § 2 art. 10 KK. Wspomniany przepis zezwala na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej sprawcy, który ukończył 15 lat, pod warunkiem łącznego zaistnienia przestanek wskazanych w tym przepisie. Trzeba w tym miejscu wyjaśnić, że kara orzeczona w stosunku do nieletniego nie może przekroczyć dwóch trzecich górnego limitu ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo, a sąd jest uprawniony do zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary, co wynika z § 3 art. 10 KK. Celowe jest nadto wskazanie, że określenie górnej granicy wymiaru kary następuje przy uwzględnieniu reguł unormowanych w art. 38 § 3 KK oraz dyrektywy wynikającej z art. 3 § 1 NielU, czyli wymogu kierowania się dobrem nieletniego. Wyjątek od reguły wyrażonej w§ 1 art. 10 KK znajduje się również wart. 10 §4 KK, dopuszczającym orzeczenie wobec sprawcy występku, który ukończył 17, a nie ukończył 18 roku życia, w miejsce kary środków wychowawczych, leczniczych albo poprawczych przewidzianych dla nieletnich, o ile okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste przemawiają za takim rozwiązaniem. Na marginesie wypada zaznaczyć, że sprawca występku między 17 a 18 rokiem życia pomimo możliwości orzeczenia względem niego środków wychowawczych, leczniczych albo poprawczych nie traci statusu sprawcy dorosłego, a jest jedynie traktowany „jak nieletni” dzięki możliwości stosowania środków przewidzianych wobec nieletnich.

Prawo wykroczeń nie przewiduje wyjątków od zasady wyrażonej w przepisie art. 8 KW. Natomiast regulacje Kodeksu karnego skarbowego w § 2 art. 5 wskazują wyjątek od zasady przewidzianej w § 1 art. 5 KKS, stanowiąc o możliwości orzeczenia zamiast kary lub środka karnego w stosunku do sprawcy, który popełnił przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe po ukończeniu lat 17, lecz przed ukończeniem lat 18, środków wychowawczych, leczniczych albo poprawczych przewidzianych dla nieletnich, jeżeli za takim rozwiązaniem przemawiają okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste.

Kodeks karny posługuje się także pojęciem sprawcy młodocianego, określając tym mianem w art. 115 § 10 KK osobę, która w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończyła 21 lat i w chwili orzekania przed sądem I instancji nie ukończyła 24 roku życia W prawie karnym wykonawczym młodocianym jest skazany odbywający karę pozbawienia wolności, który nie ukończył 21 roku życia, co wynika z przepisu art. 84 KKW.

Nieletniość w kontekście czynu ciągłego i ciągu przestępstw

Przechodząc do dywagacji nad zagadnieniem nieletniości w kontekście czynu ciągłego i ciągu przestępstw, należy zauważyć, że Kodeks karny z 1997 r., w przeciwieństwie do ustawy karnej z 1969 r., tworzy dwie instytucje odnoszące się do popełnienia przestępstwa w warunkach pewnej rozciągłości czasowej. Profesor J. Warylewski2 słusznie wskazuje, że w ustawie karnej z 1997 r., funkcjonującej na gruncie przepisów z 1969 r„ instytucję przestępstwa ciągłego w pewnym sensie podzielono na czyn ciągły, uregulowany w przepisie art. 12 KK, oraz ciąg przestępstw, określony w art. 91 § 1 KK. Kodeks karny de lege lata oparty jest na założeniu, z którego wynika, że instytucja czynu ciągłego, ujęta w art. 12 KK, oraz instytucja ciągu przestępstw, unormowana w art. 91 § 1 KK, wskazują na normatywne podstawy odpowiedzialności za przestępstwo popełnione w warunkach określonych w tych przepisach w sposób rozłączny. Logiczną konsekwencją takiego założenia jest przyjęcie, że w odniesieniu do konkretnego stanu faktycznego jednoczesne stosowanie obu powołanych przepisów jest wadliwe.

Facebook Comments
Załaduj więcej Redaktor
Załaduj więcej Dla pracowitych

Dodaj komentarz

Sprawdź też

Wypożyczanie sprzętu budowlanego dla małych przedsiębiorstw: jak to może przyczynić się do wzrostu Twojego biznesu.

W obliczu dynamicznego rynku budowlanego, małe przedsiębiorstwa stoją przed wieloma wyzwan…